Gisteren om 07:57 uur
FRANEKER Het is de Week van de Jonge Mantelzorger. Een week waarin jongeren centraal staan die juist gewend zijn om altijd naar anderen om te kijken. Om zichzelf op de tweede plaats te zetten. Om dingen te laten die voor leeftijdgenoten wellicht heel vanzelfsprekend zijn. Drie ervaringsdeskundigen doen hun verhaal.
,,Het is normaal, maar met een twist”, schetst Ricardo van den Berg (18) zijn thuissituatie treffend. Zijn vier jaar jongere broertje is meervoudig gehandicapt. En dat heeft logischerwijs invloed op de rest van het gezin. ,,Wij zijn als gezin nooit op vakantie geweest”, geeft hij als voorbeeld. ,,Je moet je aanpassen. We kunnen ook niet zomaar naar een pretpark of een kermis. Dan raakt hij overprikkeld door alle lampjes en geluiden. Anderen vinden dat misschien sneu, maar voor mij is het normaal.”
Voor Lize-Marie Tijtsma (19) is de situatie anders: haar vader kreeg een paar jaar geleden een psychose. Ineens verandert haar leven drastisch: ,,Voor mij en mijn broertje was het dus niet normaal. De verstandhouding thuis veranderde enorm. Je staat niet meer op nummer één. En omdat we door corona veel thuis zaten, was er veel spanning binnen het gezin. Gelukkig gaat het nu een stuk beter met hem.”
Vroukje Dijkstra (20) maakt het drietal compleet. Zij zorgt voor haar beide ouders. Haar vader -inmiddels overleden- kreeg in 2002 een auto-immuunziekte en haar moeder wordt tien jaar later getroffen door een herseninfarct. ,,Met alle gevolgen van dien.”
De drie doen hun verhaal vanuit het gebouw van De Skûle Welzijn in Franeker. Sinds een paar maanden vormen ze de werkgroep Jonge Mantelzorgers Waadhoeke. ,,Om anderen bewust te maken”, legt Vroukje uit. ,,Om te zorgen dat ze er over gaan praten.”
De woorden ‘ondergesneeuwd’ en ‘verborgen groep’ worden genoemd als het over jonge mantelzorgers gaat. ,,Het zijn geen zielige mensen”, benadrukt jongerenwerker Rixt Hiemstra. ,,Maar de aandacht is belangrijk. Mensen hebben vaak geen idee wat er achter de voordeur gebeurt.”
,,Dat je steeds moet uitleggen dat je moeder veel naar het ziekenhuis moet, dat is wel vervelend”, vindt Vroukje.
,,Het is geen geheim en ik houd het niet verborgen, maar het gesprek moet er wel naar leiden”, zegt Ricardo over zijn thuissituatie. ,,En mijn directe kring weet het. Vrienden waar je verwacht dat ze je helpen als het nodig is.”
Jonge mantelzorger. Het is een titel die niet bij iedereen bekend is. ,,Tot voor kort wist ik niet eens wat het was”, erkent Lize-Marie. ,,Ik vond dat ik er geen recht op had. Dat er mensen zijn die het lastiger hebben dan ik”, haakt Ricardo in.
Hij gaat voor één van zijn favoriete bezigheden -Formule 1 kijken- vaak naar een vriend, omdat zijn broertje -als hij thuis gaat kijken- overprikkeld kan raken. ,,Dan vraag ik wel of ik ook wat te eten of drinken mee moet nemen.”
,,Je gaat je schuldig voelen”, aldus Vroukje. ,,Je wilt niet tot last zijn”, is Lize-Marie van mening. Typerende uitspraken. Tijdens het gesprek blijkt dat alle drie een sterk ‘wegcijferend’ karakter hebben. Eerst omkijken naar anderen, dan naar jezelf. ,,Je groeit sneller op”, meent Lize-Marie, die een jonger broertje heeft. ,,Je neemt veel taken op je om ook hem te beschermen.”
Vroukje: ,,Je loopt vast, want je wilt anderen ook niet tot last zijn. Dat is deels ook schaamte.” Als eerste aanspreekpunt voor haar moeder komt het wel eens voor dat ze ‘s ochtends vroeg uit bed wordt gebeld voor weer een rit naar het ziekenhuis. Die emmer loopt een keer over, zo geeft ze toe. ,,Daar ga ik hulp bij zoeken. Ik kan moeilijk voor mezelf kiezen.”
Ze maakt de koppeling naar de werkgroep: ,,Dat doen we voor anderen, zodat zij dit niet door hoeven te maken. Als er vroeg aandacht voor is, kunnen we ze daar voor behoeden.”
Want dat is het ondergesneeuwde deel: de vraag die de jonge mantelzorgers krijgen is vaak ‘hoe is het met je broertje?’, of ‘hoe gaat het met je vader of moeder?’. ,,Maar er is bijna nooit iemand die vraagt: hoe gaat het met jou?”
‘De ideale mantelzorger, je kunt ‘m zomaar plotseling zijn’, citeert Rixt een quote van Loesje. ,,Zo snel kan het gaan. Het verhaal van Lize-Marie is hier een goed voorbeeld van.”
Om die bewustwording te vergroten is er onder meer de Week van de Jonge Mantelzorger. In Friesland werken zeven welzijnsorganisaties samen. Zij organiseren een online pubquiz en voeren -veelal digitaal- campagne onder de slogan ‘Niet te missen’. Daarnaast is er in Waadhoeke sinds een paar maanden dus de werkgroep, en werden er al jaarlijks meerdere uitjes georganiseerd. Ook namen Vroukje en Lize-Marie onlangs een podcast op om hun verhaal te delen. Deze zijn te beluisteren via de Youngster podcast op Spotify en de website van het jongerenwerk Waadhoeke.
,,We willen het onder de aandacht brengen, maar het moet niet ongemakkelijk worden”, schetst Rixt. Zo komt er onder meer een theatertour langs de scholen om het bij leerlingen, maar ook docenten op het netvlies te krijgen. ,,Mensen die er nog nooit van gehoord hebben, snappen niet wat het inhoudt. We proberen niet om zieltjes te winnen, maar als mensen het herkennen is dat al winst. Dat geeft wat lucht.”
Yme Gietema.